สังโยชน์ ๑๐(กิเลสเครื่องร้อยรัดจิต)..พระธรรมปิฎก

สังโยชน์ ๑๐

(กิเลสเครื่องร้อยรัดจิตไว้กับภพ)

(พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต)

สังโยชน์ คือ กิเลสเครื่องร้อยรัดจิตไว้กับภพ ติดข้องอยู่กับโลก หรือการเวียนว่ายตายเกิด มี ๑๐ ประการ ได้แก่

๑.  สักกายทิฏฐิ - มีความเห็นว่าขันธ์ ๕ คือ รูป เวทนาสัญญา สังขาร และวิญญาณ ได้แก่รูป และนามนี้ เป็นตัวเป็นตน เป็นของของตน

๒.  วิจิกิจฉา คือ มีความลังเล สงสัย ไม่แน่ใจ ในคุณของพระรัตนตรัย

๓.  สีลัพพตปรามาส คือ การยึดมั่นในศีลพรต มีการประพฤติปฏิบัติตามกันมาอย่างงมงาย  อย่างขาดเหตุผล  ด้วยเห็นว่าเป็นของขลัง  ของศักดิ์สิทธิ์

๔. กามราคะ คือ ความกำหนัดยินดี หรือติดใจในกามคุณ ๕  ได้แก่ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัสที่น่ารัก น่าใคร่ น่าพึงปรารถนา

๕. ปฎิฆะ คือ ความหงุดหงิดขัดเคืองใจ ความกระทบกระทั่งใจ (เบาบางกว่าโทสะมาก)

๖.  รูปราคะ คือ ความติดใจในอารมณ์แห่งรูปฌานหรือรูปธรรมอันประณีต (คือ รูปพรหม มีทั้งหมด ๑๖ชั้น) 

๗. อรูปราคะ คือ ความติดใจในอารมณ์แห่งอรูปฌาน หรืออรูปธรรม มีความปรารถนาในอรูปภพ(คือ อรูปพรหม มีทั้งหมด ๔ ชั้น ) 

๘. มานะ คือ ความสำคัญตนว่าตนเป็นนั่น เป็นนี่ เช่น ตนเลิศกว่าเขาสำคัญตนว่าเลิศกว่าเขา  ตนเลิศกว่าเขาสำคัญตนว่าเสมอกว่าเขา  ตนเลิศกว่าเขาสำคัญตนว่าด้อยกว่าเขา  ตนเสมอเขาสำคัญตนว่าเลิศกว่าเขา  ตนเสมอเขาสำคัญตนว่าเสมอกว่าเขา ตนเสมอเขาสำคัญตนว่าด้อยกว่าเขา ตนด้อยกว่าเขาสำคัญตนว่าเลิศกว่าเขา  ตนด้อยกว่าเขาสำคัญตนว่าเสมอกว่าเขา  ตนด้อยกว่าเขาสำคัญตนว่าด้อยกว่าเขา  

๙.  อุทธัจจะ คือ ความคิดฟุ้งซ่านในทางกุศลกรรม ยังพิจารณาธรรมเพื่อการหลุดพ้น

๑๐. อวิชชา  คือ ความไม่รู้แจ้ง ไม่รู้จริง อย่างสมบูรณ์ในหลักธรรมอริยสัจ ๔

(รูปพรหม  คือ  พรหมมีรูป มี ๑๖ ชั้น เรียงตามลำดับจากระดับสูงสุด ลงไปถึงระดับต่ำสุด  ได้แก่         

    

๑๖  อกนิษฏฐา (มีอายุ ๑๖,๐๐๐ กัป)  

๑๕  สุทัสสี  (มีอายุ ๘,๐๐๐ กัป)           

๑๔  สุทัสสา (มีอายุ ๔,๐๐๐ กัป)       

๑๓  อตัปปา (มีอายุ ๒,๐๐๐ กัป)            

๑๒  อวิหา (มีอายุ ๑,๐๐๐ กัป)                     

๑๑  เวหัปผลา (มีอายุ ๕๐๐ กัป)                                 

๑๐  อสัญญีสัตตา (มีอายุ ๕๐๐ กัป)   เป็นรูปพรหมนอกพระพุทธศาสนา

๙  สุภกิณหา (มีอายุ ๔๘ กัป)                   

๘  อัปปมาณสุภา (มีอายุ ๓๒ กัป)            

๗  ปริตสุภา (มีอายุ ๑๖ กัป)                     

๖  อาภัสสรา (มีอายุ ๘ กัป)                      

๕  อัปมาณาภา (มีอายุ ๔ กัป)                  

๔  ปริตตาภา (มีอายุ ๒ กัป)                     

๓  มหาพรหมมา (มีอายุ ๑ กัป)              

๒  พรหมปุโรหิต (มีอายุ ๑/๒ กัป)               

๑  พรหมปริสัชชา (๑/๓ กัป)   

                                        

รูปพรหมชั้นที่ ๑๒ – ๑๖  เป็นที่อยู่ของ "พระอนาคามี" ในพระพุทธศาสนา เป็นผู้ที่ไม่ต้องกลับมาเกิดในโลกมนุษย์อีก จะปรินิพพานในพรหมโลก         

         

อรูปพรหม  คือ  พรหมไม่มีรูป มี ๔ ชั้น ได้แก่

๔  เนวะสัญญานาสัญญายะตะนะ (มีอายุ ๘๔,๐๐๐ กัป)           

๓  อากิญจัญญยะตะนะ (มีอายุ ๘๐,๐๐๐ กัป)

๒  วิญญาณัญจายะตะนะ (มีอายุ ๔๐,๐๐๐ กัป)

๑  อากาสาณัญจายะตะนะ  (มีอายุ ๒๐,๐๐๐ กัป)  
          พระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา เมื่อจุติในอรูปพรหมนี้ ก็จะปรินิพพานในอรูปพรหม  ไม่ต้องกลับมาเกิดในโลกมนุษย์อีกเช่นกัน